Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

“……Την Κυριακή με τον Δημόπουλο, δρόμο για την Κόπρενα. Εδώ δεν είναι και πολύ άσχημα τα πράγματα. Υπάρχει ένα ξενοδοχειάκι ύπνου, υπάρχει εστιατόριο, υπάρχουν καφενεία. Οι άνθρωποι, ως επί το πλείστον ψαράδες, είναι πρόσχαροι και εξυπηρετικοί. Παίρνουμε τον δρόμο ως την άκρη, όπου είναι ο Φάρος.

“Εδώ θέλω να μου φτιάξεις έναν τοίχο, μια σκαλωσιά, κάτι που να έχει επάνω ένα μεγάλο ντεπόζιτο με νερό. Αυτή η πόρτα να έχει παραθυράκι με κάγκελα και να κλείνει απέξω, και να σου δείξω που θέλω να υπάρχει ένας βάλτος, που θα πέσει μέσα το αεροπλάνο”.

“Ρε Δημόπουλε, το σενάριο με το Μοντανάρη εδώ το γράψατε;”

Γελάει…

“Γιατί δεν σ’ αρέσει το μέρος;”

“Αντίθετα. Είναι πολύ πρόσφορο για την ταινία και μαζεμένο. Είναι μακριά βέβαια απ’ την Αθήνα, αλλά τουλάχιστον δεν έχουμε κουβάλα, φόρτωνε, τρέχα στου διαόλου τη μάνα, ξεφόρτωνε, κάνε γύρισμα, ξαναφόρτωνε, ξανατρέχα και χάνε ώρες. Εδώ είναι όλα μαζεμένα”.

Η ώρα έχει περάσει, μπαίνουμε στο εστιατόριο

“Καλώς τα παιδιά”.

“Πεινάμε, τί θα μας ταΐσετε;”

“Όλα τα καλά. Γαρίδες, καραβίδες ψητές-τηγανιτές-σαγανάκι, φρέσκο ψωμί σπιτικό, σαλάτα”.

“Άλλο;”

“Τί άλλο; Γαρίδες, καραβίδες φρέσκιες, μυρίζουν θάλασσα”.

“Εκσκαφέας υπάρχει;” ρωτάω.

“Όχι, που να μας πέφτει κάνας αστακός!”

“Ο εκσκαφέας δεν είναι θαλασσινό, δεν τρώγεται. Είναι μηχάνημα που ανοίγει λάκκους”.

“Α, τέτοιο; Όταν χρειάζεται, σπάνια, το φέρνουμε απ’ την Άρτα”.

“Από την Άρτα; Τόσο μακριά;”

“Δεν είναι μακριά. Εμείς, για να ξέρεις, άμα θέλουμε καμιά….ξέρεις τι εννοώ, εκεί πάμε”.

Κάνω έναν πρόχειρο κατάλογο ανθρώπων, ηθοποιών, συνεργείου για να ξέρω πόσα κρεβάτια θα χρειαστώ για τους δυο μήνες παραγωγής, μια και η ταινία θα γυριστεί όλη εκεί και μιλάω με τον ξενοδόχο.

“Έτσι κι έτσι. Θα κάνουμε μια δουλειά εδώ, αυτούς τους μήνες και θα χρειαστούμε τόσα περίπου κρεβάτια. Τί λες, θα μας βολέψεις;”

Σκέφτεται, μετράει στα δάχτυλα, ξανασκέφτεται, πάλι μέτρημα στα δάχτυλα και αποφασίζει…

“Θα τα καταφέρουμε. Μερικά δωμάτια είναι μεγάλα και χωράει και τρίτο κρεβάτι. Ελάτε εσείς με το καλό, και όλα θα γίνουν”.

“Πες πως ήρθαμε”.

“Από τώρα;”

“Από τότε που σου είπα, αλλά θέλω να είμαι σίγουρος”.

“Να είσαι”.

……………………………

Το καλοκαίρι, ο Βάλτος παρά τις δυσκολίες προχωράει καλά, κυρίως λόγω καλής προετοιμασίας. Έχουμε ένα πολύ μεγάλο συνεργείο, με πολλούς μπογιατζήδες, έρχεται εκσκαφέας από την Άρτα και ανοίγει λάκκο όπου θα κατασκευαστεί ο βάλτος. Τον γεμίζουμε νερό από τη θάλασσα  με μια μηχανή άντλησης που έχουμε φέρει από την Αθήνα. Το εσωτερικό του φάρου γίνεται σκηνικό στην Αθήνα και τα εσωτερικά γυρίσματα μένουν τελευταία. Επινοούμε χίλιες δυο κατασκευαστικές ευρεσιτεχνίες, το αεροπλάνο ανατινάζεται, τα λεφτά πέφτουν στη θάλασσα, όλα γίνονται όπως πρέπει. Ο Δημόπουλος, πολύ ικανοποιημένος, τελειώνει νωρίτερα το πρόγραμμά του και φεύγουμε, αφού η Μπενσουάν, έτσι κι αλλιώς, έχει καταναλώσει πλέον όλο το ούζο της Κόπρενας.

Εκεί κάτω στην απομόνωσή μας δεν έχουμε πάρει χαμπάρι  ότι ο Παπαδόπουλος έχει γίνει Πρόεδρος της Δημοκρατίας και Πρωθυπουργός ο Μαρκεζίνης. (Πηγή : Finos Film 1939 – 1977, Μάρκος Ζέρβας, Γιάννης Ζέρβας, Αθήνα, 2003)

Στις φωτογραφίες διάφορα στιγμιότυπα από την κατασκευή του ψεύτικου αεροπλάνου που χρειάστηκε για τις ανάγκες της ταινίας από το ίδιο βιβλίο.

“…….Οι σκηνοθέτες φέρνουν κατάλογο με τους τόπους των γυρισμάτων, εκτός από τον Δημόπουλο, ο οποίος μου λέει προφορικά πως ο τόπος που επέλεξε είναι ένα ψαροχώρι που λέγεται Κόπρενα. Ένας λαιμός γης γύρω στα 500 μέτρα που μπαίνει στον Αμβρακικό κόλπο και στην άκρη του έχει έναν εγκαταλελειμμένο φάρο. Είναι, λέει, το ιδεώδες μέρος για να γυριστεί ο Βάλτος.

“Ρε Ντινάκο, πάλι Αμβρακικό, πάλι καΐκια για το πηγαινέλα, πάλι πρόβλημα ύπνου;”

Γελάει μ’ εκείνο το αφοπλιστικό γέλιο του.

“Όχι, μην τρομάζεις, είναι στην ξηρά, καμιά εικοσαριά χιλιόμετρα πριν την Άρτα. Κι όσο για ύπνο, έχει ένα ξενοδοχειάκι. Όμως, πρέπει να σε πάω να το δεις, γιατί έχει κάποια άλλα προβληματάκια”.

“Δηλαδή;”

“Κοίτα. Υπάρχει ο φάρος, όμως θέλει κάποιες πρόσθετες κατασκευές για τις ανάγκες του έργου, που σημαίνει μαραγκούς και μπογιατζήδες. Όχι σπουδαία, εύκολα πράγματα. Εκείνο που ίσως δυσκολέψει λίγο είναι ο βάλτος που, δυστυχώς, δεν έχει αυτός ο τόπος και πρέπει να τον φτιάξουμε. Όμως, μ’ εσένα μαζί δεν ανησυχώ”.

“Ποιος βάλτος ρε Ντίνο; Τί να τον κάνουμε τον βάλτο;”

“Είναι απαραίτητο στοιχείο για την ταινία. Εκεί θα ρίξουμε το αεροπλάνο”.

“Ποιο αεροπλάνο θα ρίξουμε στο βάλτο;”

“Αυτό που θα φτιάξεις σε φυσικό μέγεθος και πρέπει να έχουμε κι ένα αντίγραφό του, τηλεκατευθυνόμενο, που θα εκραγεί. Τα λεφτά που έχουν κλέψει οι απατεώνες θα σκορπιστούν στον αέρα και θα πέσουν στη θάλασσα”.

“Τρελαθήκαμε, μου φαίνεται. Τι αεροπλάνο μου λες θα φτιάξεις; Ντεκόρ από παπιέ μασέ;”

“Όχι, κανονικό, από λαμαρίνα με ρόδες. Αντίγραφο ενός μικρού ιδιωτικού αεροπλάνου που θα το βγάλουμε από τον βάλτο και θα ξαναπετάξει, υποτίθεται, κι εδώ είναι που χρειάζομαι το τηλεκατευθυνόμενο”.

“Πολλά προβλήματα, βρε Ντίνο μου. Δεν γίνεται να μην την κάνουμε αυτή την ταινία;”

“Α, όσο γι’ αυτό δεν θα σου απαντήσω εγώ. Ο Φίνος. Κουβέντιασ’ τα μαζί του, και πες μου και μένα, να μην κάθομαι να δουλεύω το σενάριο”.

“Τώρα κιόλας, περίμενε….”

Κατεβαίνω στο Φίνο, του εξηγώ τα προβλήματα, κατασκευή αεροπλάνου, κατασκευή βάλτου, τηλεκατευθυνόμενο αεροπλάνο, κατασκευές στον υπάρχοντα φάρο, ξενοδοχεία, μεγαλύτερο συνεργείο, κόστος εκτός έδρας.

“Ε, και τι μου τα λες;”

“Σας ενημερώνω αναφέροντας τα προβλήματα και το κόστος, μήπως, λέω…”

“Να μη λες. Αν δεν την είχα εγκρίνει, δεν θα σου είχα δώσει το σενάριο.”

“Μάλιστα”.

Ανεβαίνω στο γραφείο και ο Δημόπουλος με βλέπει και γελάει……..

“Στη διανομή που σου έδωσα, όλοι οι ηθοποιοί είναι ελεύθεροι. Πες μόνο πότε θέλεις να πάμε ως εκεί” μου λέει.

“Σήμερα είναι Τρίτη. Να πούμε την Κυριακή;”

“Ωραία. Την Κυριακή λοιπόν”.

Τώρα το μυαλό μου τρέχει ποιος θα κατασκευάσει αυτό το  αεροπλάνο και ξαφνικά θυμάμαι τον Γιώργο Μεταξά. Έναν λαμαρινατζή που έχει μια μάντρα στα Θυμαράκια της οδού Λιοσίων που επισκευάζει στραπατσαρισμένα αυτοκίνητα. Με μια φωτογραφική μηχανή, πάω στο αεροδρόμιο. Λέω το πρόβλημα και ζητάω να μου επιτρέψουν να δω ιδιωτικό αεροπλάνο. Ένας συνοδός με πάει σ’ ένα υπόστεγοo, όπου υπάρχει ό,τι ζητάω. Ένα από αυτά το φωτογραφίζω απ’ όλες τις πλευρές, παίρνω μέτρα, σημειώνω. Κάνω φωτοτυπίες, βάζω τα μέτρα, το δείχνω στον Μεταξά.

“Τι λες, ρε Γιώργο; Μπορούμε να το φτιάξουμε;”

“Έλα ρε, τι δουλειά κάνουμε;  Λαμαρίνες, οξυγονοκολλήσεις, πάνω σε σκαρί από λάμες, πλεξιγκλάς αντί για τζάμια και ρόδες που να τσουλάνε, το σκαρώνουμε, το βάφουμε κι έτοιμο. Αν θες, σου βάζω και μια μηχανή αυτοκινήτου”.

Ετοιμάζομαι να φύγω και σκέφτομαι τη μεταφορά.

“Για πες μου κάτι ακόμα. Θα βρούμε μέσον να το μεταφέρουμε κάπου κοντά στην Άρτα;”

“Ε, εκεί όλο και κάποιον γερανό θα βρεις…”

Τώρα το τηλεκατευθυνόμενο. Ρωτάω και μου λένε “ο Σύλλογος Αερομοντελιστών”. Απευθύνομαι σ’ αυτούς, αλλά κανείς δεν δέχεται να το ανατινάξουμε. Μου λένε όμως, ότι τα παραγγέλνουν στην Αγγλία. Μου δίνουν στοιχεία του αεροπλάνου που ζητάω και κάποιες διευθύνσεις. Το παραγγέλνουμε κι έρχεται πακεταρισμένο σε κομμάτια που πρέπει να μοντάρεις μόνος σου, βάσει κάποιου σχεδίου γραμμένου στα αγγλικά. Άντε πάλι στους αερομοντελιστές και κάποιος να το μοντάρει και να έρθει στο γύρισμα όταν έρθει η ώρα της σκηνής της πτήσης και της ανατίναξης. Συμφωνούμε να του τηλεφωνήσω δυο μέρες πριν, την ώρα που χρειάζεται και λύνεται κι αυτό το πρόβλημα. Τις υπόλοιπες μέρες της εβδομάδας μιλάω με ηθοποιούς, συνεργεία, στον Νίκο τον Κουρλιάφτη για τα πρώτα ντεκόρ και του εξηγώ τις λεπτομέρειες πάνω στα σχέδια που του δίνω.

Την Κυριακή με τον Δημόπουλο, δρόμο για την Κόπραινα.” (συνεχίζεται…)

(Πηγή : Finos Film 1939 – 1977, Μάρκος Ζέρβας, Γιάννης Ζέρβας, Αθήνα, 2003)

Στη φωτογραφία “Ο Βάλτος, 1973” από το ίδιο βιβλίο. Ο Μ. Ζέρβας με τον σκηνοθέτη Ντίνο Δημόπουλο καθοδηγούν τους τεχνικούς για το στήσιμο του σκηνικού στην Κόπραινα. Πίσω ο μακιγιέρ Ν. Ξεπαπαδάκος βάφει τον Νότη Περγιάλη και η Ρίτα Μπενσουάν αυτοσυγκεντρώνεται στην καρέκλα της.

Ο σκηνοθέτης Ντίνος Δημόπουλος επέλεξε την περιοχή του Αμβρακικού κόλπου για να γυρίσει 3 από τις 46 συνολικά  ταινίες που σκηνοθέτησε. Η δεύτερη απ’ αυτές ήταν η ταινία της Φίνος Φίλμ “Ο Βάλτος”, μια μελοδραματική περιπέτεια  τοποθετημένη στο λιμανάκι της Κόπραινας, στη μέση του Αμβρακικού κόλπου, που γυρίστηκε το καλοκαίρι του 1972.

“Ο Βάλτος” απομονώνει έναν αριθμό αδίστακτων ανθρώπων (καταχραστών, εκβιαστών και φονιάδων) σε μια έρημη περιοχή. Εκεί διαπλέκονται, εναντιώνονται και κάποιες φορές συμμαχούν όταν τα συμφέροντα τους συμπίπτουν. Η ταινία είναι μια μικρογραφία της εποχής που είναι γυρισμένη. Ο “Βάλτος” είναι η ελληνική κοινωνία, ένας βάλτος μέσα στον οποίο βουλιάζουν όλοι. Αφεντικά, υπάλληλοι, εργάτες, η γυναίκα της Τρούμπας, ο προικοθήρας, ο φαροφύλακας. Το σενάριο της ταινίας υπογράφουν ο σκηνοθέτης με τον Λάζαρο Μοντανάρη.

Ένα στόρι που έχει την υπαρξιακή αναφορά, το μάταιο της ανθρώπινης προσπάθειας και το αδύνατον της φυγής από τη μοίρα.Οι σεναριογράφοι δεν χωρίζουν τους ήρωες τους σε καλούς και κακούς αφού όλοι, ακόμη και οι υποτιθέμενα καλοί έχουν κάποιες σκοτεινές στιγμές.

Τη μουσική γράφει ο Γιώργος Χατζηνάσιος με το τραγούδι “Ήλιε μην κοιτάς” με τη Δήμητρα Γαλάνη, να ακούγεται στους τίτλους αρχής αλλά και στο φινάλε.

“Ο Βάλτος” λίγο πριν βγει στις σκοτεινές αίθουσες προβλήθηκε στο Φεστιβάλ κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, όπου και απέσπασε τιμητική διάκριση για τον διευθυντή φωτογραφίας Γιώργο Αρβανίτη αλλά αποδοκιμάστηκε άγρια από ομάδα φοιτητών μόλις έπεσε το σήμα της Φίνος Φίλμ, που τότε θεωρούνταν το κατεστημένο. “Ο Βάλτος” είναι μια ταινία που στην εποχή της αδικήθηκε και είναι κρίμα που ακόμη και σήμερα βρίσκεται ανάμεσα στις ξεχασμένες και δυσεύρετες. Γεμάτη από εύστοχους συμβολισμούς και κουβαλώντας την αισθητική των ταινιών των 70ς αποτελεί ένα διαμάντι της εγχώριας κινηματογραφικής μυθολογίας. (Πηγή : https://ellinikoskinimatografos.gr/)

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σχετικά στο λινκ http://finosfilm.com/movies/view/172

Στη φωτογραφία η αφίσα της ταινίας….

“……..Ο Βασίλειος Γκανιάτσας γεννήθηκε στην Άνω Καλεντίνη, στα ορεινά Τζουμέρκα, αλλά λόγω του εμφυλίου,  μετακομίζουν οικογενειακώς από το χωριό στην πόλη της Άρτας. Ο   πατέρας τους Θεοφάνης Γκανιάτσας, γεννηθείς το 1920, ήταν αστυνομικός στο επάγγελμα και η μητέρα Ευδοξία Βλάχου από την Λευκάδα, γεννηθείσα το 1930 ήταν νοικοκυρά και συνταξιούχος του Ι.Κ.Α. Αυτοί έχουν παιδιά τους τον Χρήστο, το Βασίλη, την Αναστασία, την Αρτεμίσια, τον Νικηφόρο και το Δημητρό. Τα επαγγέλματα των παιδιών : ο Χρήστος είναι έμπορος, επίσης ασχολήθηκε με το «Παλλάς» και έχει το σημερινό τηλεοπτικό σταθμό της πόλης «ΑRT TV», ο Βασίλης είναι κινηματογραφιστής και φωτογράφος – γεννηθείς το 1945 – άλλα και ιδιοκτήτης του ραδιοφωνικού σταθμού «Arta fm», η Αναστασία ασχολήθηκε με τα οικιακά, η Αρτεμισία ήταν δασκάλα, ο Νικηφόρος είχε περίπτερο και ο Δημητρός είναι διαφημιστής άλλα από μικρός  έως τα 20 ετών  ήταν στο ταμείο, στη μηχανή προβολής, και για μικρές βοηθητικές δουλειές στο «Παλλάς». Από τα αδέλφια πιο πολύ σχέση με τον κινηματογράφο έχουν ο Χρήστος και ο Βασίλης, ο δε Βασίλης πρωτοπήγε στο σινεμά με το σχολείο το 1956 και είδε το «Quo vantis» σε ηλικία 11 ετών. Το εισιτήριο ήταν 1 δραχμή « του έκανε τόση εντύπωση και την άλλη μέρα δεν πήγε στο σχολείο αλλά στο «Παλλάς» ήταν η πόρτα ανοιχτή και κοίταξε μέσα και τον είδε ο Στρατής, «τι θέλεις ρώτησε». Εκείνος απαντά «θέλω να δουλέψω». Από τότε πουλούσε φιστίκια για κάποιο καιρό, μάλιστα η μάνα του όταν το έμαθε αντέδρασε και μάλωσαν γι’ αυτό ενώ ο πατέρας του ήταν αδιάφορος παρόλο που ήταν αυστηρών αρχών π.χ «δεν ήθελε το κάπνισμα και την κλεψιά». Έπειτα στα 20 του κατατάχτηκε στο στρατό πέρα από τις μικροδουλειές, αυτός ήταν βοηθός μηχανής. Τότε στα 1965 ο στρατός συγκέντρωσε άτομα, τα οποία είχαν σχέση με το σινεμά και έφερε εκπαιδευτές από την Αμερική «Hollywood», ο κ. Βασίλης ήρθε πρώτος το 1963 και τότε πιάνει δουλειά στην Υ.Ε.Ν.Ε.Δ. αλλά λόγω αριστερών πεποιθήσεων το 1967 απολύεται και επιστρέφει στην Άρτα. Μετά το στρατό αναλαμβάνει τη θέση του μηχανικού προβολής στο «Παλλάς» και κατά καιρούς και αλλού όπως στο θερινό «Γαλαξία» στην ταράτσα του «Παλλάς».

Από το 1971 έως το 1996 τη διεύθυνση την παραχωρεί ο Στρατής στο φίλο του Βασίλειο Γκανιάτσα. Στο διάστημα 1972-1996 μηχανή προβολής ήταν ο Βασίλειος Γκανιάτσας, πόρτα ο Νικηφόρος, ταμείο η Αρτεμίσια. Το έβλεπαν σαν οικογενειακή επιχείρηση.

 Όσο είχε τον έλεγχο ο Στρατής είχε υπαλλήλους μέλη της οικογένειας του στο ταμείο,  όπως την Ζηνοβία Σαλωνίτη μέχρι τον γάμο της ενώ η άλλη της αδελφή παρέμεινε έως το τέλος στο ταμείο, ταμπέλες, καθαριότητα. Κατά την κυρία Ζηνοβία στο ταμείο ήταν κάποιος Τάσος Πιτσίλης και μετά ένας Καζαντζής και υστέρα τη θέση πήρε η μάνα τους στα πρώτα χρονιά. Όσο για κυλικείο, παλαιοτέρα, είχε ένα παιδί με δίσκο, ενώ εκ των υστερών απέκτησε μόνιμο κυλικείο μέσα στην αίθουσα.

Μετά την αποχώρηση Γκανιάτσα ο χώρος νοικιάζεται σε κάποιον άλλον αλλά λόγω προβλημάτων με τους ιδιοκτήτες, πάνε στα δικαστήρια. Τότε λύεται το συμβόλαιο εκμίσθωσης και παραμένει κλειστός για 3 χρόνια, μέχρι την ανακαίνιση του 2000 και τη λειτουργία από τον Νίκο Σαλωνίτη έως σήμερα. Σήμερα διαθέτει 2 αίθουσες : Α -223 θέσεις, και Β -74 θέσεις στον επάνω όροφο. Είναι η καλύτερη αίθουσα στην Ελλάδα κατά τον Ν. Σαλωνίτη, λόγω της καλής ακουστικής και την χρήση των καλυτέρων οπτικοακουστικών τεχνολογιών, καθώς και την προβολή αξιόλογων ταινιών. Τα στοιχεία προέκυψαν από την προφορική συνέντευξη στο Ν. Σαλωνίτη, στο «Παλλάς». Το «Παλλάς» έχει την πρωτοτυπία ότι χαρακτηρίζεται ως κινηματοθέατρο, είναι διαφορετικό από τον «Ορφέα» και «Τιτάνια». Στο «Παλλάς» πέρα από κινηματογράφο, γίνονταν θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, ομιλίες, χοροεσπερίδες, επίσης η εκδήλωση της νομαρχίας γινόταν δωρεάν. Μια ενδιαφέρουσα πληροφορία είναι η χρήση της αίθουσας από  μάρτυρες του ιεχωβά  οι οποίοι πλήρωναν κανονικά….” (Πηγή : Πτυχιακή Εργασία του Πολέμαχου Πασχαλίδη με θέμα Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ “ΕΙΚΟΝΑ” ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ [1945 – 1967], Άρτα, 2011)

Στη φωτογραφία “Η είσοδος του Παλλάς στα 1985 πριν την τελευταία ανακαίνιση. Στην εικόνα εμφανίζονται ο Αντώνης Στρατής, ο Βασίλειος Γκανιάτσας και ο Χρήστος Γκανιάτσας”. (Φωτο από αρχείο Βασίλη Γκανιάτσα, όπως δημοσιεύτηκε στην ίδια πτυχιακή εργασία)