—————————

Ο Βασίλης Ρέτζος, Αρχηγός, με την σημαία της Αναγέννησης. Αριστερά ο Σωτήρης Πέτσας και δεξιά ο Κωνσταντίνος Ευταξίας μαζί με πλήθος φιλάθλων που γιορτάζουν τη μεγάλη πρόκριση,
(Φωτο από αρχείο Γεωργίας Β. Ρέτζου, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)
—————————

Ο Βασίλης Ρέτζος, Αρχηγός, με την σημαία της Αναγέννησης. Αριστερά ο Σωτήρης Πέτσας και δεξιά ο Κωνσταντίνος Ευταξίας μαζί με πλήθος φιλάθλων που γιορτάζουν τη μεγάλη πρόκριση,
(Φωτο από αρχείο Γεωργίας Β. Ρέτζου, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)
———————————————

————————————

Απρίλιος 1966, Σάββατο του Λαζάρου. Ο δάσκαλός μας από την προηγούμενη, όπως κάθε χρόνο, μας είχε χωρίσει τους μαθητές του δημοτικού σχολείου Γραβιά, σε ομάδες 7-8 μαθητών – χώρια τα αγόρια, χώρια τα κορίτσια – για να πάμε την επομένη στο Λάζαρο.
Η ομάδα μου, αφού γυρίσαμε όλο το Γραβιά – Καρβούνι και Σιόπετα – είχαμε κάνει καλή μπάζα. Το καλάθι μας, στολισμένο με λουλούδια απ’ τις ανθισμένες κερασιές και γκορτσιές και με λίγα κρίνα, γεμάτο με αυγά και από μετρητά μπόλικα – ο γέρος ο Τζίκερας μας είχε δώσει ολόκληρο δεκάρικο – εντάξει ήταν και κάποιοι (ελάχιστοι) που μόλις άκουγαν το χτύπημα στην πόρτα και το απαιτητικό μας «να τα πούμε», κλειδαμπαρώνονταν μέσα στο σπίτι και τσιμουδιά. Που να μας ξεφύγουν όμως, κάναμε πως φεύγαμε, γυρίζαμε πίσω αιφνιδίως και τους ξετρυπώναμε, έδιναν κι αυτοί τον οβολό τους, πενταροδεκάρες βέβαια, αλλά δεν την γλύτωναν – τα παιδιά είναι δίκαια.
Σταματάμε πάνω από το σπίτι του Μήτσου Βέτση, εκεί στο πλάι με τις κερασιές, για να κάνουμε τη διανομή. Πως κάνει ο Φώτης Π., που κρατούσε το καλάθι, πως περδικλώνεται σε μια ρίζα του διαόλ’, αναποδογυρίζει το καλάθι πάνω σε μια πέτρα, σπάνε 2-3 αυγά. «Φώτη δεν θα πάρεις αυγά, αφού το μερίδιό σου τόσπασες», του πετάει ένας απ’ την ομάδα, τσατίζεται ο Φώτης, αρπάζει ένα γερό αυγό απ’ το καλάθι, του το κοπανάει στο κεφάλι, η σύρραξη γενικεύεται, δεν έμεινε αυγό στο καλάθι, μόνο κάτι τσόφλια κολλημένα με το κίτρινο του κρόκου στα μούτρα μας, και τ’ ασπράδια να κατεβαίνουν βλεννοειδώς κάτω προς το λαιμό για να θυμίζουν τη μάχη που είχε προηγηθεί.
Ηρεμήσαμε, μοιράσαμε τα λεφτά, καλό μερίδιο, θα μοσχοπερνάγαμε το Μεγαλοβδόμαδο, ανανεώσαμε το ραντεβού μας για την Μεγάλη Παρασκευή, με το καλάθι τυλιγμένο γύρω- γύρω το μαύρο μαντήλι, πένθος για τον πάχοντα Χριστό μας….Καλή Ανάσταση. (Πηγή : …μνήμες….Χ. Καραβασίλης, Άρτα, 2021).
———————

Δεξιά Λεωνίδας Χατζάρας, Ανδρέας Τζαλοκώστας, Τάκης Καλυβιώτης (Λοχαγός – Διοικητής). Οι υπολοχαγοί Αλέξανδρος Χρυσοχόου και Κοσμάς Παπανικολάου (Φωτο από αρχείο Αντιγόνης Κωστή, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)
__________________________

“Στο ξέσπασμα του πολέμου του 1897, οι Τούρκοι είχαν μπροστά στην Άρτα 7.000 άνδρες και 12 πυροβόλα, στην Πλάκα και στο Συράκο 4.000 άνδρες, στα Πέντε Πηγάδια 12.000 άνδρες και στα Γιάνινα 5.000 άνδρες. Οι Έλληνες είχαν υπό τη διοίκηση του συνταγματάρχη Μάνου στην Άρτα 4 Συντάγματα Πεζικού (Αριθ. 6, 9, 1ο, 12), 2 Τάγματα Τυφεκίων (1 και 3), το δεύτερο Σύνταγμα Ιππικού, 2 πεδίου και 3 ορεινές πυροβολαρχίες. Στη συνέχεια ενισχύθηκαν από 3000 άνδρες (έφεδροι και εδαφικά στρατεύματα) και 2000 εθελοντές. έτσι ο συνταγματάρχης Μάνος είχε συνολικά στη διάθεσή του μια δύναμη περίπου 16.000 ανδρών. Τα δύο κέντρα των επιχειρήσεων στην ελληνική πλευρά ήταν η Άρτα και το Πέτα, που συνδέονταν και τα δύο με την κοιλάδα της Άρτας. Η γραμμή επικοινωνίας για την προμήθεια προμηθειών και πολεμικών υλικών ξεκίνησε στο λιμάνι της Κόπραινας. Οι ελληνικές δυνάμεις συγκεντρώθηκαν κυρίως στην Άρτα, όπου συγκεντρώθηκαν 5000 άνδρες. Στο χωριό Πέτα, που βρίσκεται σε υψόμετρο σε απόσταση περίπου 21/2 μιλίων, τοποθετήθηκαν 3000 άνδρες. Μια δεύτερη γραμμή άμυνας εκτεινόταν από το Κομπότι μέχρι το Μπάνι (κοντά στον κόλπο της Άρτας), σε απόσταση περίπου 71/2 μιλίων, και την κατείχαν 6 έως 8000 άνδρες. Για την υπεράσπιση των περασμάτων του ποταμού και για την κάλυψη των κινήσεων του στρατού σε περίπτωση πολέμου, τοποθετήθηκε στην αριστερή όχθη του ποταμού δύναμη 3000 έως 4000 ανδρών. Η γραμμή των οχυρών από την Άρτα έως το Πέτα κρατούνταν από 30 πυροβόλα, κυρίως ορεινό πυροβολικό. Η συνολική δύναμη του πυροβολικού ανέρχονταν σε 68 πυροβόλα.
Συνολικά οι θέσεις των Ελλήνων επιλέχθηκαν και οπλίστηκαν καλά. Ήταν άριστα κατειλημμένες και ταυτόχρονα στόχευαν αρκετές τουρκικές θέσεις. Σύμφωνα με την εκτίμηση των Ελλήνων οι τουρκικές δυνάμεις δεν ξεπερνούσαν τους 22.000 άνδρες με 48 πυροβόλα, 3.000 από τους οποίους λέγεται ότι κρατούσαν το φρούριο της Πρέβεζας με 24 πυροβόλα. Αυτό το φρούριο βρίσκεται στα στενά της Πρέβεζας που οδηγούν στον κόλπο της Άρτας. Η Κιάφα και η Φιλιππιάδα αποτελούσαν τη βάση των επιχειρήσεων του Τουρκικού Στρατού στη δεξιά όχθη του ποταμού Άρτας, μαζί με μια θέση απέναντι από την ελληνική θέση στην Άρτα μέχρι το Πέτα. Την κεφαλή της Γέφυρας στην Άρτα κρατούσαν οι Τούρκοι με ένα Τάγμα Αλβανών (1000 άνδρες). Ένα άλλο τάγμα ήταν τοποθετημένο σε απόσταση περίπου 4 μιλίων από τη γέφυρα, και ήταν μέρος της δύναμης που είχε το κέντρο της στο Ιμαρέτ και εκτεινόταν μέχρι τη Γκρεμενίτσα σε απόσταση περίπου 2000 γιάρδων από τα ελληνικά σύνορα. Η τρίτη γραμμή άμυνας, που ήταν η προστασία του δρόμου προς τα Γιάνινα, ήταν στα Πέντε Πηγάδια. Οι ελληνικές δυνάμεις ενισχύθηκαν περαιτέρω από μεγάλους αριθμούς ανταρτών, οι οποίοι είχαν εξοπλιστεί από την Εθνική Εταιρία και διοικούνταν από άτομα με διάκριση και πλούτο. Γενικός Διοικητής τους ήταν ο Σκαλτσοδήμος, πρώην βουλευτής του Αγρινίου επί υπουργίας Τρικούπη. Όλοι οι εξεγερμένοι είχαν δική τους στολή, αλλά δεν αποτελούσαν μέρος του τακτικού στρατού…..
Η Εθνική Εταιρεία είχε αναλάβει δράση και στο Αγρίνιο. Μέσω του αντιπροσώπου της Γ. Σωτηριάδης μετέφερε ένα πολύ σημαντικό ποσό για την εποχή των 15000 δρχ από το Μεσολόγγι στο Αγρίνιο, προκειμένου να προβεί σε πολεμικές προετοιμασίες. Το ποσό αυτό προβλέπονταν για αμοιβές, τρόφιμα, πολεμοφόδια και οπλισμό.
Ύστερα από επίπονες προσπάθειες κατάφερε να συγκροτήσει ένοπλο σώμα 300 περίπου Αγρινιωτών υπό τον Γ. Σκαλτσοδήμο. Ο Αγρινιώτικος λαός αγκάλιασε αυτή την προσπάθεια και κατευόδωσε το ένοπλο σώμα με άνθη και ιαχές ενθουσιασμού στις 12 Μαρτίου του 1897. Το σχέδιο τους ήταν να περάσουν τα τουρκικά σύνορα και να λειτουργήσουν ως προπομπός των ελληνικών στρατευμάτων στην Ήπειρο. Παράλληλα από το Αγρίνιο οργανώθηκε δίκτυο τόσο για την μεταφορά ψωμιού προς αυτούς όσο και φυσιγγιών προς την Αμφιλοχία και από εκεί στα τα βουνά των Ιωαννίνων και συγκεκριμένα στους Καλαρρύτες………………………” (Πηγές : 1.THE GREKO – TURKISH WAR from official sources by a German Staff Officer translated by Frederica Bolton, London, 1898 – 2. 1897: Πως η “Εθνική Εταιρεία” στρατολόγησε 300 Αγρινιώτες να πολεμήσουν τους Τούρκους. Ο ενθουσιώδης αποχαιρετισμός του Αγρινώτικου λαού, agrinionews.gr)
Έλληνες στρατιώτες μπροστά στην εκκλησία της Παρηγορήτισσας, στον πόλεμο του 1897. (Πηγή : http://kalpuzos.blogspot.com/)


Στο δυτικό θέατρο του Πολέμου, στην Ήπειρο, η Τουρκία αναγκάστηκε από τη φύση της χώρας να ενεργήσει αμυντικά. Ο επιθετικός πόλεμος δεν θα είχε οδηγήσει σε κανένα πραγματικό αποτέλεσμα και θα έφερνε μόνο τον στρατό στον Κορινθιακό κόλπο, χωρίς να έχει καμιά συνέπεια για τη γενική πορεία των γεγονότων. Η κύρια καθοριστική θέση, στη νότια Ήπειρο, είναι αυτή της Πρέβεζας και σημαντικές είναι οι θέσεις του χωριού Στρεβίνα και των Πέντε Πηγαδιών. Το τουρκικό φρούριο της Πρέβεζας βρίσκεται βόρεια του στενού μέρους που οδηγεί στον κόλπο της Άρτας, που εισχωρεί βαθιά στη χώρα και χωρίζει εν μέρει την Ακαρνανία από την Ήπειρο. Απέναντι από την Πρέβεζα βρίσκεται το Άκτιο στην ακτή, το οποίο είναι ελαφρώς οχυρωμένο, αλλά η Πρέβεζα, λόγω της θέσης της, είναι ισχυρό φρούριο. Βρίσκεται σε μια χερσόνησο, που χωρίζεται από την κύρια στεριά με βάλτους, που διασχίζεται μόνο από τον δρόμο για τα Γιάνινα………………
Το κύριο φρούριο των Ελλήνων στην Ακαρνανία είναι η Άρτα. Οι οχυρώσεις που την περιβάλλουν βόρεια και νότια κάνουν τον τόπο ένα συγκριτικά δυνατό σημείο. Η πόλη της Άρτας είναι μια παλιά ασήμαντη, βρώμικη τρύπα, αλλά με ένα επιβλητικό τουρκικό κάστρο, που βρίσκεται στην πεδιάδα στις όχθες του ποταμού Άραχτου ή Άρτα, ο οποίος ρέει ημικυκλικά γύρω από την πόλη και πέφτει νοτιότερα στον κόλπο της Άρτας. Νότια της Άρτας υψώνεται μια κορυφογραμμή από λόφους σε ύψος περίπου 500 ποδιών που εκτείνεται κατά μήκος της αριστερής όχθης της Άρτας σχεδόν μέχρι την Κόμπρινα. Σε αυτό το ύψος βρίσκονται εκτεταμένοι παλιοί στρατώνες και μπροστά τους οι Έλληνες είχαν τοποθετήσει πολλές πυροβολαρχίες πυροβόλων 3,4″ και μια πυροβολαρχία δύο πυροβόλων 4″. Μία πυροβολαρχία κατευθυνόταν στη γέφυρα της Άρτας, δύο στο Ιμαρέτ και μία στο Γκρεμενίτσα. Απέναντι, στην τουρκική πλευρά, βρισκόταν το Ιμαρέτ, η Γκρεμενίτσα και η Βλαχέρνα στις πλαγιές των λόφων, που σταδιακά ανηφορίζουν προς τα βόρεια. Όλα είχαν καταληφθεί από το τουρκικό πυροβολικό και τα στρατεύματα, και είχαν πολύ καλή ορατότητα προς την πόλη και τις ελληνικές πυροβολαρχίες. Για να αντισταθμίσουν οι Έλληνες την μειονεκτική τους θέση, είχαν τοποθετήσει δύο πυροβολαρχίες στο Πέτα και τη Μαρκινιάδα. (Πηγή : THE GREKO – TURKISH WAR from official sources by a German Staff Officer translated by Frederica Bolton, London, 1898)
Το εξώφυλο του βιβλίου THE GREKO – TURKISH WAR from official sources by a German Staff Officer.

___________________________

Μιά προσωπικότητα σχετικά άγνωστη σε πολλούς Αρτηνούς.Ήταν γιος του παπά Σπυρίδωνος Ζαβιτσιάνου. Γεννήθηκε στην Άρτα το 1810. Η οικογένειά του όμως αναγκάστηκε να φύγει από εδώ και να εγκατασταθεί στην Κέρκυρα, όπου ο Κωνσταντίνος συμπλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές. Κατά τη συνήθειες και τις δυνατότητες της εποχής, ανώτερες σπουδές πραγματοποιεί στη γειτνιάζουσα Ιταλία. Σπούδασε στην Νεάπολη φυσικές επιστήμες και ιατρική με υποτροφίες της Ελληνικής Κοινότητας και του βασιλέως της Νεάπολης και ειδικεύθηκε στην χειρουργική. Πήρε το πτυχίο του το 1831. Σε ηλικία μόλις είκοσι ετών ο Κωνσταντίνος γράφει την πρώτη τoυ ιατρική μελέτη « Sulla invezione di un metodo chimico-meccanico per disciogliere la pietra nella vescica», η οποία δημοσιεύτηκε στην Νεάπολη το 1831. Το 1832 ανακηρύσσεται διδάκτωρ της ιατρικής και χειρουργικής και γίνεται αντεπιστέλλον μέλος της Ιατροχειρουργικής Ακαδημίας Νεαπόλεως. Την ίδια χρονιά δημοσιεύει νέα εργασία του με τον τίτλο «Sull’ operazione del cateterismo». Πολύ σύντομα εγκαταλείπει τη Νεάπολη και επιστρέφει στην Κέρκυρα, όπου αποκτά τον τίτλο του παθολόγου και χειρουργού από την Ανωτάτη Σχολή Αγίου Γεωργίου του Ιόνιου Κράτους και ασκεί με επιτυχία το επάγγελμά του.Το 1834 δημοσιεύει την πραγματεία του «Παρατηρήσεις επί του Ιωδίου». Δύο χρόνια αργότερα, το 1836, αρχίζει να διδάσκει ιδιαίτερα μαθήματα ιατροδικαστικής σε νέους δικηγόρους. Μετά την επιτυχία του στον τομέα αυτόν ο Κωνσταντίνος διορίζεται ιατροδικαστής του Δικαστηρίου των Ηνωμένων Ιονίων Νήσων. Το 1843 διορίζεται καθηγητής της Περιγραφικής Ανατομίας του ανθρωπίνου Σώματος στην Ιόνιο Ακαδημία, την οποία είχε ήδη αναδιοργανώσει ο αρμοστής Σίτων εκείνη τη χρονιά. (Η Ιόνιος Ακαδημία για οικονομικούς λόγους είχε αναστείλει την λειτουργία της το 1828). Κατά τις παραδόσεις του στο εν λόγω εκπαιδευτικό Ίδρυμα, οργάνωσε την τακτική χρήση ανθρωπίνων πτωμάτων (συνήθως επρόκειτο για πτώματα απόρων), τα οποία παρελάμβανε η Ιόνιος Ακαδημία από άλλα ιδρύματα. Το 1844 έχει ήδη συγγράψει και δημοσιεύσει το τετράτομο έργο του Περιγραφική Ανατομία, το οποίο τον έκαμε γνωστό πέρα από τα όρια του Ιονίου Κράτους. Το βιβλίο αυτό μεταφρασμένο στην ιταλική χρησιμοποιήθηκε ως διδακτικό βιβλίο σε πολλά Πανεπιστήμια της Ιταλίας. Για την όλη δράση του, στη συνέχεια, εκλέγεται Γραμματέας της Ιονίου Ιατρικής Κομητείας και Αντεπιστέλλον μέλος της Ιατρικής Εταιρείας Ζακύνθου και της Πηλοροτανιακής Ακαδημίας της Μεσσήνης. Το 1846 ο Κωνσταντίνος νυμφεύθηκε την Ειρήνη Αλεξάκη, με την οποία απέκτησε 6 παιδιά: την Αγγελίνα – Μαρία το 1847, τον ΝικόδημοΚωνσταντίνο, το 1848, (το 1850 ένα αγόρι το οποίο πεθαίνει), το 1851 τον Γεώργιο ο οποίος πεθαίνει σε ηλικία 22 ετών, το 1852 τον Σπυρίδωνα και το 1854 την Ειρήνη, η οποία πεθαίνει το 1855. Το 1854 πεθαίνει η σύζυγός του. Ο Κ. Ζαβιτσιάνος πέθανε στην Κέρκυρα το 1881. (Πηγή : ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤHΣ ΑΡΡΩΣΤΙΑΣ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΕΩΣ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ (1865-1945), Ν. Μοσσχόπουλος, Λάρισα 2015)
Περισσότερα για την πολύ αξιόλογη επαγγελματική πορεία και το συγγραφικό έργο του Κων/νου Ζαβιτσιάνου μπορείτε να διαβάσετε στην διατριβή του Νικολάου Μοσχόπουλου (σελ.205-208) στο λινκ https://ir.lib.uth.gr/…/handle/11615/47276/15490.pdf…
_____________________

Πρόκειται για την πρώτη φωτογραφία του Sir William Reginald Halliday από το αρχείο της Βρετανικής Σχολής Αθήνας με αρ. BSA SPHS 01/4531.9317.
Περισσότερα για τις φωτογραφίες του W.R.Halliday στο λινκ https://www.facebook.com/photo?fbid=362217315918813&set=a.130515152351270

Ο Sir William Reginald Halliday (1886-1966) ήταν ιστορικός και αρχαιολόγος. Γεννημένος στη Βρετανική Ονδούρα το 1886, ο Χάλιντεϊ σπούδασε στην Οξφόρδη, αποφοιτώντας από το Literae Humaniores. Σπούδασε επίσης στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και στη Βρετανική Σχολή της Αθήνας. Δίδαξε Ελληνική Ιστορική και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης (1911–1914) πριν γίνει καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ (1914–1928).
Tο βιβλίο “Ελληνική Μαντεία: Μελέτη των Μεθόδων και των Αρχών της” που εκδόθηκε το 1914, έχει θεωρηθεί από ακαδημαϊκούς και μελετητές μεγάλης σημασίας και αξίας για τη λογοτεχνία. Όντας στην Ελλάδα πήρε μέρος σε διάφορες ανασκαφές με κυριότερη την ανασκαφή του σπηλαίου Καμάρες στην Κρήτη. Από την περιοχή της Άρτας πέρασε το 1913, μια ημερομηνία βασισμένη στα ταξίδια του Halliday μετά την ανασκαφή του σπηλαίου Καμάρες και τα μεταγενέστερα ταξίδια του στην Κρήτη όπως αναφέρεται στην Ετήσια Έκθεση της Βρετανικής Σχολής στην Αθήνα.
Στο αρχείο της Βρετανικής Σχολής Αθήνας υπάρχουν 4 φωτογραφίες που αφορούν την Άρτα και είναι :
1. «Άρτα (Β. Ελλάδα) εκκλησία του Αγίου Βασίλιου», 1913.
2. “Arta (N. Greece) church of Αγία Πωραγαρήτρια”, 1913.
3. «Άρτα (Β. Ελλάδα) εκκλησία της Αγίας Πωραγαρήτριας», 1913.
.4. «Άρτα (Β. Ελλάδα) το γεφύρι», 1913